Që nga themelimi i saj në vitin 1949, Organizata e Traktatit të Atlantikut Verior (NATO) ka qenë sinonim i mbrojtjes kolektive dhe sigurisë transatlantike. Megjithatë, vetëm dekadat e fundit kanë sjellë një vëmendje serioze ndaj çështjeve gjinore brenda Aleancës. Në një botë ku konfliktet e armatosura kanë pasoja të ndryshme për gratë dhe burrat, NATO është përballur me një sfidë të qartë: si të integrojë barazinë gjinore në thelb të politikave të saj të sigurisë?
Një nga pikat kyçe të përpjekjeve të NATO-s është zbatimi i Rezolutës 1325 të Këshillit të Sigurimit të OKB-së për Gratë, Paqen dhe Sigurinë (2000). Kjo rezolutë thekson rëndësinë e përfshirjes së grave në proceset e paqes dhe sigurisë, dhe ka shërbyer si udhërrëfyes për NATO-n në dekadat e fundit.
Në vitin 2012, NATO miratoi për herë të parë një politikë të përbashkët mbi integrimin gjinor, të pasuar nga një Plan Veprimi që përfshin trajnime të detyrueshme për personelin, përfshirjen e këshilltarëve gjinorë në misionet ndërkombëtare, dhe ngritjen e një rrjeti për gratë në forcat e armatosura të vendeve anëtare.
Veprimet konkrete: Nga politika në terren
Në terren, NATO ka vendosur të dërgojë këshilltare gjinore në operacionet paqeruajtëse në Afganistan, Kosovë dhe më gjerë. Këto profesioniste ndihmojnë në adresimin e nevojave specifike të grave në komunitetet ku operon Aleanca dhe punojnë për të përfshirë më shumë gra në forcat vendore të sigurisë.
Gjithashtu, përmes programit “Building Integrity”, NATO promovon transparencën dhe lufton korrupsionin në ushtri — faktorë që shpesh krijojnë barriera për gratë në pozita të larta udhëheqëse në sektorin e mbrojtjes.
Megjithë këto përpjekje, NATO ende përballet me pengesa të mëdha. Numri i grave në pozita komanduese mbetet i ulët. Sipas të dhënave të publikuara nga vetë NATO, përfaqësimi gjinor në nivelet më të larta të vendimmarrjes është ende në përqindje njëshifrore në shumë vende anëtare.
Për më tepër, mungesa e një qasjeje të standardizuar për integrimin gjinor në ushtritë kombëtare, si dhe kultura tradicionale e institucioneve të mbrojtjes, shpesh pengojnë përparimin e grave në karrierë.
Kritikët argumentojnë gjithashtu se NATO duhet të bëjë më shumë për të kuptuar se si politikat e saj ushtarake ndikojnë në komunitetet lokale, veçanërisht tek gratë dhe vajzat që shpesh mbeten të ekspozuara ndaj dhunës dhe pasojave të konfliktit.
Sipas të dhënave të vitit 2022, përqindja mesatare e grave në forcat e armatosura të vendeve anëtare të NATO-s ishte rreth 12.7%, duke shënuar një rritje nga 10.3% në vitin 2014 . Megjithatë, përfaqësimi gjinor ndryshon ndjeshëm midis vendeve.
Vendet me përfaqësimin më të lartë të grave në ushtri:
- Sllovenia: Me 16.7% të personelit ushtarak që janë gra, Sllovenia ka një nga përqindjet më të larta në NATO .
- Hungaria: Rreth 20% e personelit ushtarak janë gra .
- Greqia: Përfaqësimi i grave në ushtri është rreth 19% .
Vendet me përfaqësimin më të ulët të grave në ushtri:
- Turqia: Vetëm 0.3% e personelit ushtarak janë gra.
- Polonia: Gratë përbëjnë rreth 7% të forcave të armatosura .
- Danimarka: Përfaqësimi i grave është rreth 8% .
Në Maqedoninë e Veriut, gratë përbëjnë rreth 10% të personelit aktiv në ushtri, me një përqindje më të lartë në pozitat e oficereve (20%) .
Këto statistika tregojnë përpjekjet e ndryshme të vendeve anëtare të NATO-s për të integruar gratë në forcat e tyre të armatosura dhe për të promovuar barazinë gjinore në sektorin e mbrojtjes.
A është NATO një aktor real për barazinë gjinore?
NATO ka bërë hapa të rëndësishëm drejt përfshirjes gjinore, por pyetja mbetet: A është kjo thjesht një retorikë politike apo një përkushtim i thellë për transformim?
Sipas aktivistëve për të drejtat e grave dhe ekspertëve të sigurisë, çelësi qëndron në llogaridhënie, matjen e ndikimit real dhe përfshirjen e grave jo vetëm si pjesë e sistemit ushtarak, por edhe si pjesëmarrëse aktive në hartimin e politikave të sigurisë.
Në fund të ditës, një NATO që i shërben vërtet barazisë gjinore nuk është thjesht një NATO që përfshin më shumë gra, por një NATO që e rishikon konceptin e sigurisë përmes një lente gjinore — duke e bërë atë më gjithëpërfshirës, më njerëzor dhe më efektiv.
