Пред неколку дена, јавноста низ Северна Македонија беше шокирана од одлуката на Кривичниот суд во Скопје да осуди 13 лица обвинети за трговија со деца, сексуален напад и силување, како и производство и дистрибуција на детска порнографија, на само 33 години затвор. Младите велешани на возраст од 22 до 32 години судот ги прогласи за виновни и им ги изрече следниве казни:
- 5 и пол години за првообвинетиот;
- 4 години и 6 месеци за двајца обвинети;
- 4 годни за други двајца обвинети;
- 1 година и 6 месеци за пет обвинети;
- 2 години условна казна затвор за последниот обвинет, која ќе се извршува само доколку лицето стори кривично дело во следните пет години.
„Ова не е битка на мажите против жените, туку битка на идните генерации“,рече судијката Даниела Димовска ,објавувајќи ја пресудата за предметниот случај. За судијата оваа пресуда е поука за целото општество кое треба да праша што се случува со младите во Северна Македонија. Таа потенцираше и еден детал од постапката, откривајќи дека настаните за кои се обвинети осудените се одвивале под дејство на дрога.
Иако казните беа прилично ниски за групата силувачи на малолетничката, одбраната беше незадоволна од одлуката. Адвокатот Валентин Стефанов пред медиумите го оправда кривичното дело со сексистички коментари за силуваната малолетничка, која во моментот на делото имала само 14 години.
„Ќе ја обжалиме пресудата, одлуката е донесена без докази и се заснова само на изјавите на жртвата. Истражувајте и заинтересирајте се за нејзиното минато и ќе видите дека нејзината личност не е баш таква каква што се појавува овде на суд“,рече Валентин Зафиров ..
Судењето, кое се одвиваше зад затворени врати, започна на 19 септември и, иронично, епилогот беше објавен на Меѓународниот ден на детето, 18 ноември, ден посветен на превенцијата на сексуалната злоупотреба на децата. Овој ден го одбележа и Владата на РСМ со одржување на владина седница под мотото „Слушај ја иднината“. Според ОН, 18 ноември не е ден што треба да се слави, туку треба да послужи како потсетник дека жртвите на насилство треба да се слушнат за да знаат дека не се сами.
СУДЕЊЕ ЗАТВОРЕНО ЗА ЈАВНОСТА, ШТО ПИШУВАШЕ ВО ОБВИНИТЕЛНИОТ АКТ?
Според соопштението на Обвинителството за гонење на организиран криминал и корупција објавено во јануари 2023 година, првообвинетиот 25-годишен велешанец преку апликацијата „Инстаграм“ почнал да комуницира со девојката, која во тоа време сè уште не наполнила 14 години. Тој и ветил дека ќе започнат љубовна врска, но уште од првата средба ја снимал со својот телефон.
„На првата средба е направен порнографски материјал кој првообвинетиот го употребил како закана за да ја принуди девојката да доаѓа на други средби, заканувајќи и се дека доколку не прифати такво нешто, ќе ги објави и дистрибуира материјалите со интимна содржина на социјалните мрежи, што би ја нарушило нејзината чест и углед“
Обвинителство за гонење организиран криминал
Потоа, во периодот од крајот на декември 2021 година и во текот на 2022 година, користејќи закани кон детето и користејќи ги снимките што ги поседувал, им овозможил на останатите обвинети и други непознати лица да извршат полови дејствија, со што таа станала жртва на трговија со луѓе, преку сексуални активности, сексуална експлоатација и порнографија.
Според обвинителството, забавите се одржувале во станови кои биле изнајмени исклучиво за нив на повеќе локации во Велес. На средбите присуствувале повеќе лица кои првично конзумирале дрога и алкохолни пијалоци и во таква состојба извршувале полови дејствија врз детето.
Обвиненија се поднесени против 15 лица, но двајца тетовци се договорија со обвинителството и добија условни казни. На почетокот на судењето еден од обвинетите ја призна вината и беше осуден на три години затвор.
ВАКВИТЕ СУДСКИ ОДЛУКИ МОЖЕ ДА ПРЕДИЗВИКААТ ПОВТОРУВАЊЕ НА СЛИЧНИ НАСТАНИ
За„Платформата за родова еднаквост”пресудата што Основниот кривичен суд во Скопје ја донесе против 13 лица за трговија со деца, сексуален напад и силување, како и производство и дистрибуција на детска порнографија е големо разочарување и не ја отсликува соодветно тежината на извршените кривични дела. Овие дела не се само сериозно кршење на правата на жртвата. Затворските казни под законски дефинираниот минимум за вакви тешки дела од организиран криминал ја минимизираат сериозноста на овие дела и со тоа ја амнестираат кривичната одговорност на сторителите.
„Ваквите намалени казни, наместо да ги одвраќаат од извршување на исти или слични дела, може да ги поттикнат мажите во иднина повторно да вршат такви форми на сексуално насилство. Банализирањето на страдањата на жртвите во јавноста, исто така, испраќа вознемирувачка порака за тоа како нашето општество ја цени безбедноста и благосостојбата на девојчињата и жените“.
Платформа за родова еднаквост
Исто така, според Платформата, судот, иако имал обврска да одлучува по барањето за обештетување од жртвата, истото го одбил и ја насочил жртвата своето право да го оствари во граѓанска постапка.
„Секое натамошно одложување на правдата претставува виктимизација за жртвата и го оневозможува нејзиното закрепнување и реинтеграција. Уште позагрижувачки е наративот на одбраната кој индиректно ја обвинуваше малолетната жртва – па наместо да се фокусира на злосторствата на сторителите, карактерот и минатото на жртвата беа истакнати како причини кои го оправдуваат нарушувањето на телесниот интегритет, безбедноста и благосостојбата. Ваквиот јавен дискурс само ги зајакнува опасните стереотипи, ја продолжува системската дискриминација и може да ги обесхрабри другите жртви на насилство да бараат правда“, се вели во реакцијата.
Нагласено е и отсуството на каква било јавна реакција на ОЈО за организиран криминал во однос на вака утврдените санкции за овие тешки кривични дела и изјавите на судот и одбраната.
„Овој случај ја нагласува итната потреба од системски реформи, вклучително и построги казни за злосторствата врз девојчињата и жените. Остануваме посветени на напорите и притисокот за отстранување на мизогинистичките наративи од правните постапки и ја охрабруваме јавноста будно да ја следи работата на институциите и да бара правда. И правдата мора да биде брза, правична и јасна во казнувањето на оние кои им штетат на најранливите“, се вели во реакцијата.
ТРГОВИЈАТА СО ДЕЦА И СЕКСУАЛНАТА ЕКСПЛОТАЦИЈА СЕ РАСТЕЧКИ ФЕНОМЕНИ ВО РСМ
Една студија поддржана од заедничкото дејствување на Европската Унија и Советот на Европа алармира дека трговијата со деца, сексуалната експлоатација, трговијата со деца со цел експлоатација за работа, принудните бракови, експлоатацијата на работниците и питачењето се зголемуваат во Северна Македонија. Во студијата се наведува дека најголем број на жртви откриени во последните 5 години се деца жртви на принудни бракови.
„Сексуалната експлоатација и сексуална злоупотреба на деца може да се случи дома, на училиште, за време на вонучилишни активности, на улица, преку телефон, преку веб- камера или генерално на Интернет. Во повеќето случаи (70 до 85%) тоа е предизвикано од некој што детето го познава, во кругот на нивната доверба, и предизвикува доживотно оштетување на физичкото и менталното здравје на детето. Во 90% од случаите сексуалното насилство не се пријавува во полиција“, се наведува во извештајот.
Станува збор за деца од сиромашни семејства, дисфункционални семејства во кои има насилство, деца од ранливи семејства, особено од ромски семејства, деца мигранти без придружба, деца без родители и/или родителска грижа, деца згрижени во институции, деца без идентитет, документи или фантоми, деца надвор од образовниот процес, деца на улица, деца со пречки во развојот.
- Во 2019 година откриени се 6 жртви, од кои 4 деца. Од нив, 2 се деца жртви на принуден брак, едно дете е жртва на експлоатација за работа, 1 за работа и сексуална експлоатација. Истата година беа откриени 124 наводни жртви (нема информација за видот на експлоатацијата).
- Во 2020 година откриени се 7 жртви, од кои 6 деца. Од нив 1 е жртва на питачење, а 5 жртви на сексуална експлоатација.
- Во 2021 година откриени се 48 жртви, од кои 6 деца, 4 жртви на принуден детски брак, 1 жртва на питачење и 1 жртва на сексуална експлоатација.
- Во 2022 година откриени се 9 жртви, од кои 7 деца, 5 жртви на присилен детски брак, 1 жртва на сексуална експлоатација и 1 дете жртва на сајбер сексуална експлоатација. Откриени се и 13 наводни жртви, од кои 8 се деца. Од нив 3 се жртви на питачење (едно момче), 1 жртва на принуден малолетнички брак, 1 жртва на сексуална експлоатација, 1 илегален странски имигрант, за 2 нема податоци за видот на експлоатација.
- Во 2023 година откриени се 7 жртви, од кои 6 деца. Од нив 1 е жртва на питачење, 1 е жртва на експлоатација за работа, 1 е жртва на експлоатација за работа и питачење и 4 деца се жртви на сексуална експлоатација.
Многу е тешко точно да се процени опсегот на феноменот, бидејќи трговијата со деца е тесно поврзана со детскиот труд, принудната работа, принудните бракови меѓу малолетни лица, принудното питачење, киднапирањето, иако овие појави можат да постојат независно од трговијата со луѓе.
“Ky material është financuar plotësisht ose pjesërisht nga UK International Development dhe The Kvinna till Kvinna Foundation, të cilët jo domosdoshmërisht pajtohen me opinionet e shprehura këtu. Përgjegjës për përmbajtjen është vetëm autori.”
